Jak rozliczać ubytki i niedobory w akcyzie?

Zwolnieniu z akcyzy ulegają ubytki powstałe w procedurze zawieszenia poboru akcyzy, czyli w czasie produkcji, magazynowania czy innych zdarzeń wyłączających bezprawność lub winę. Podatnik musi jednak wykazać brak winy.

Zasady zwolnienia ubytków i niedoborów w akcyzie określa ustawa i przepisy wykonawcze. Przepisy te wyróżniają trzy sytuacje (trzy rodzaje zwolnień):

• ubytki i niedobory powstałe w czasie produkcji, magazynowania, przerobu, zużycia lub przewozu – ograniczone jest limitami, a opodatkowaniu akcyzą podlegają nadmierne ubytki, czyli ponad wyznaczoną normę;
• całościowe zwolnienie z akcyzy – dotyczy ubytków wyrobów akcyzowych zharmonizowanych powstałych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy. Obejmuje ubytki powstałe na skutek produkcji, magazynowania, przerobu, na skutek zużycia czy podczas przewozu, ale także na skutek zdarzenia losowego, które wyklucza jakąkolwiek winę podatnika w rozumieniu przepisów prawa cywilnego. W tym przypadku zwolnienie uzależnione jest przede wszystkim od tego czy podatnik będzie w stanie wykazać zaistnienie takich okoliczności, czyli musi udowodnić, że ubytek powstał w procedurze zawieszenia poboru akcyzy;
• wyroby akcyzowe nieprzydatne do spożycia, dalszego przerobu lub zużycia – w tym przypadku zwolnienie uzależnione jest od zniszczenia towarów z uwzględnieniem specjalnej procedury.

Ustalenie limitu zwolnień

Ubytki i niedobory bezpośrednio związane np. z produkcją lub magazynowaniem ulegają zwolnieniom wyłącznie do wysokości ustalonej przez naczelnika urzędu celnego właściwego dla danego podatnika akcyzy. Decyzja jest więc kwestią indywidualną i wystawiana jest z urzędu lub na wniosek. Normy uwzględnione w takiej decyzji nie mogą jednak przekraczać norm maksymalnych ustalonych przez ministra. Organ wydający decyzję musi więc uwzględnić kilka kluczowych kwestii:

• rodzaj produkowanych wyrobów;
• specyfikę poszczególnych etapów produkcji i pozostałych czynności;
• technologię produkcji wyrobów.

Z kolei podstawą do ustalenia wysokości norm dopuszczalnych dotyczących ubytków wyrobów akcyzowych zharmonizowanych jest:

• wysokość rzeczywistych ubytków w ostatnim okresie obrachunkowym;
• badanie rzeczywistych ubytków;
• ocena zaawansowania technologicznego urządzeń przeznaczonych do produkcji, magazynowania, przerobu, zużycia lub przewozu.

Limity nie dotyczą jedynie przedsiębiorców dopiero rozpoczynających działalność gospodarczą. Mają oni prawo rozliczać ubytki w wysokości odpowiadającej rzeczywistym stratom. Jednakże takie nielimitowane zwolnienie obowiązuje wyłącznie do momentu, gdy organ celny ustali dopuszczalne normy, nie dłużej jednak niż przez okres 6 miesięcy, licząc od miesiąca następującego po miesiącu w którym rozpoczęto pełną działalność.

Warto również mieć na uwadze, że ustalone wcześniej limity nie są dożywotnie, co oznacza, że w niektórych przypadkach może dojść do ich zmiany. Stanie się tak np. w przypadku kradzieży lub po zastosowaniu nowych technologi.

Ponowne badanie wysokości ubytków konieczne jest również w przypadku:

• świeżo przeprowadzonego remontu;
• oddania do eksploatacji nowego działu produkcyjnego;
• wprowadzenia zmian technologicznych;
• rozpoczęcia produkcji nowego wyrobu;
• innych uzasadnionych okolicznościach.

Ponadto, gdy ubytki powstaną na skutek kradzieży, zawinionego działania lub zaniechania podatnika, może to doprowadzić do rozpoczęcia procedury szacowania. Organ celny ma bowiem takie uprawnienia i głównie dotyczą przypadków, kiedy ustalenie wielkości ubytku nie jest możliwe.